Дезинфекциялау, дезинсекциялау мен дератизациялау іс-шараларын жүргізу «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 107-бабына сәйкес жүзеге асырылады.
Дезинфекцияны ұйымдастыруға және жүргізуге, профилактикалық тазартуға және зарарсыздандыруға қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар ҚР ДСМ 2022 жылғы 29 шілдедегі № ҚР ДСМ-68 бұйрығымен бекітілген «Дезинфекцияны, дезинсекцияны және дератизацияны ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар» санитариялық қағидаларында белгіленеді.
Медициналық мақсаттағы бұйымдарды дезинфекциялау, зарарсыздандыру алдындағы тазарту және зарарсыздандыру пациенттер мен денсаулық сақтау ұйымдарының персоналындағы медициналық көмекке байланысты инфекциялардың алдын алуға бағытталған.
Санитариялық қағидаларда төмендегідей терминдер мен анықтамалар берілген:
—дезинфекциялау (залалсыздандыру) – сыртқы ортада инфекциялық және паразиттік аурулардың қоздырғыштарын жоюға бағытталған арнайы іс-шаралар кешені. Яғни, залалсыздандыру – жұқпалы аурулардың кең таралып кетуін болдырмау шараларының бірі табылады.
—дезинфекциялау құралдары (бұдан әрі – дезқұралдар) – дезинфекциялау, стерильдеу алдында тазарту, стерильдеу, дезинсекциялау жүргізуге арналған химиялық және биологиялық құралдар, сондай-ақ репелленттер мен педикулицидтер;
—дезинфекциялау қызметі – стерильдеуге, дезинфекциялауға, дезинсекциялауға, дератизациялауға және олардың тиімділігі мен қауіпсіз қолданылуын бақылауға арналған құралдарды, жабдықтарды, материалдарды әзірлеуге, сынауға, өндіруге, сақтауға, тасымалдауға, өткізуге, қолдануға және кәдеге жаратуға байланысты қызмет;
Бұйымдарды дезинфекциялау патогенді және шартты - патогенді микроорганизмдер - вирустарды (оның ішінде парентералды вирустық гепатиттердің, АИТВ-инфекциясының қоздырғыштарын), бактерияларды (туберкулез микобактерияларын қоса алғанда), медициналық мақсаттағы бұйымдардағы, сондай-ақ олардың арналары мен қуыстарындағы саңырауқұлақтарды жою мақсатында жүргізіледі.
Дезинфекция режимдерін сақтамаған жағдайда медициналық құралдар және басқа да медициналық мақсаттағы бұйымдар (клизмаларға арналған кеңестер, катетерлер және т. б.) бактериялық (патогендік және шартты-патогендік стафилококктар, ішек таяқшасы) және вирустық (В гепатиті, АИТВ) МККБИ қоздырғыштарының берілу факторлары болуы мүмкін. Патогендік саңырауқұлақтар (дерматомикоз) және қарапайымдылар (трихомониаздар) берілуі мүмкін.
Науқастың шырышты қабаттарымен, секрецияларымен жанасатын, сондай-ақ медициналық манипуляцияларды орындау процесінде тері мен шырышты қабықтарға зақым келтіруі мүмкін медициналық мақсаттағы барлық құралдар мен бұйымдар дезинфекциялануға тиіс.
Дезинфекциядан кейін бұйымдар мақсаты бойынша қолданылады немесе (көрсетілімдер болған кезде) зарарсыздандыру алдындағы тазартуға және зарарсыздандыруға жатады.
Стерильдеу –қоздырғыштардың барлық түрлерін, оның ішінде спораларға физикалық, химиялық, термиялық немесе аралас әдістермен әсер ету арқылы оларды толық жою;
Зарарсыздандыру алдындағы тазарту ақуыз, май, дәрілік, механикалық ластануларды жою үшін жүргізіледі. Медициналық бұйымдарды зарарсыздандыру алдындағы тазалауды жүргізу сапасын бағалау күн сайын жүргізіледі.
Пациенттің ағзасындағы қанмен жанасатын немесе оған енгізілетін инъекциялық препараттардың барлық өнімдері, сондай-ақ пайдалану процесінде шырышты қабықпен жанасатын және оның зақымдалуына әкеп соғуы мүмкін бұйымдар зарарсыздандыруға жатады. Зарарсыздандыру зарарсыздандырылатын өнімдерде патогендік және патогенді емес микроорганизмдердің вегетативті және споралы түрлерінің өлімін қамтамасыз етеді.
Зарарсыздандыру физикалық (бу, ауа, қыздырылған шарлар ортасында және т.б.) және химиялық (химиялық ерітінділерді қолдану, газ және т. б.) әдістермен жүзеге асырылады. Тиісті зарарсыздандыру әдісін таңдау зарарсыздандырылатын өнімдердің ерекшеліктеріне байланысты.
Дезинфекция түрлері:
— камералық дезинфекция – дезинфекциялық камераларда дезинфекциялау және дезинсекциялау. Денсаулық сақтау объектілеріндегі төсек-орын жабдықтары (матрастар, жастықтар, көрпелер) мынадай жағдайларда камералық дезинфекциялау әдісімен:
1)пациент хирургиялық, травматологиялық, онкологиялық, гематологиялық, күйік бөлімшелерінен, жүкті және босанатын әйелдерге арналған бөлімшелерден, балаларға арналған бөлімшелерден, инфекциялық, туберкулезге қарсы, дерматовенерологиялық бөлімшелерден пациент шығарылғаннан, ауыстырылғаннан, оқшауланғаннан және қайтыс болғаннан кейін;
2) эпидемиялық көрсетілімдер бойынша;
3) төсек-орын жабдықтары биологиялық материалмен ластанған кезде;
4) пациент қайтыс болғаннан кейін зарарсыздандырылады.
— қорытынды дезинфекциялау– науқасты емдеуге жатқызғаннан, оқшаулағаннан кейін, ол жазылған соң немесе қайтыс болғаннан кейін ошақта жүргізілетін дезинфекция;
— ағымдағы дезинфекция – науқас ауру ошағында болған кезде әрбір нозологиялық нысан үшін белгіленген жиілікпен жүргізілетін дезинфекция;
Профилактикалық дезинфекция жұқпалы аурулардың алдын алуға бағытталған дезинфекция, алдын алу ұйымдары, яғни ұйымдастырылған балалар ұйымдарында және т.б. ұйымдастырылған ұйымдарда жүргізізледі.
Ошақтық дезинфекция ұғымдар бар – ауру ошағында аурудың одан әрі өршіп, тарап кетпеуінің алдын алуға бағытталған дезинфекция. Оны ауру ошақтарында жергілікті медицина ұйымының дезинфекцияға жауапты маманы немесе сол маманның нұсқауымен науқас немесе отбасы мүшелері жүзеге асырады.
Дезқұралдармен жұмыс істеуге денсаулығының жағдайы бойынша қарсы көрсетілімі жоқ, кәмелеттік жастағы адамдар жіберіледі.
Дезқұралдармен жұмыс істеуге тартылатын мамандар (дезинструктор, дезинфектор) әр 5 (бес) жыл сайын дезинфекциялау, дезинсекциялау дератизациялау бойынша кәсіптік даярлықтан және жыл сайын жұмыстарды қауіпсіз жүзеге асыру, дезқұралдармен уланған кезде дәрігерге дейін алғашқы көмек көрсету мәселелері бойынша нұсқамадан өтеді.
Дезқұралдар зат белгіде құралдың атауы, оның тағайындалуы, жарамдылық мерзімі көрсетіле отырып, өнім өндірушінің ыдысында (қаптамада) сақталады. Ыдыстың зат белгісі дезқұралдарды сақтаудың (пайдаланудың) барлық кезеңінде сақталады.
Дезинфекциялау, дезинсекциялау мен дератизациялау жүргізу үшін Евразиялық экономикалықодақтың Өнімдерді мемлекеттік тіркеу туралы куәліктердің бірыңғай тізілімінде тіркелген құралдар қолданылады.
Дезинфекциялық ерітінділер өндірушінің нұсқауларына сәйкес дайындалады. Дезқұралдардың жұмыс ерітінділері бар сыйымдылықтар тығыз жабылатын қақпақтармен жабдықталған, олардың құрал, шоғырлануы, тағайындалуы, дайындалған күні, ерітіндінің шекті жарамдылық мерзімі көрсетілген нақты жазбалары немесе зат белгілері болады.
Жарамдылық мерзімі аяқталған, жарамсыздық белгілері (түсінің өзгеруі, бөгде элементтердің болуы) бар болған жағдайда дезқұралдар есептен шығарылады және кәдеге жаратылады.
Г.Б.Бисенбай
Исатай аудандық СЭББ басшысының м.у.а
