Кәсіптік аурулар-зиянды өндірістік фактордың әсерінен туындайтын аурулар. Кәсіби ауруларға тек кәсіби қызмет жағдайында кездесетін немесе белгілі бір кәсіпте жалпы халық арасында немесе басқа жұмыс топтарында жиі кездесетін аурулар жатады.
Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі №360-VI ҚРЗ «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Кодексінің 77-бабының 9-тармағына сәйкес азаматтар мемлекеттік органдардан, ұйымдардан және емдеуші дәрігерден олардың құзыреті шегінде аурудың профилактикасы, оны диагностикалау, емдеу және медициналық оңалту әдістері, клиникалық зерттеулер, мекендеу ортасының жай-күйін, еңбек, тұрмыс және демалыс жағдайларын қоса алғанда, денсаулыққа әсер ететін факторлар, дұрыс тамақтану мен тағамдық өнімдердің қауіпсіздігі туралы анық ақпаратты өтеусіз және тұрақты түрде алуға құқылы.
Жұмыс түріне қарай жұмыс күні мерзімін қысқарту, жыл сайын қосымша демалыс беру, жұмыс кезінде үзіліс жасау (15-20 мин), техникалық шараларды іске асыру – кәсіби аурулардың санын азайтуға мүмкіндік береді. Кәсіби ауруларды азайту үшін жұмысшыларды уақтылы медициналық тексеруден өтуі қажет. Міндетті медициналық қарап-тексерулерді жүргізу тәртібі және мерзімділігі ҚР ДСМ-нің «Алдын ала міндетті медициналық қарап-тексерулерден өткізу» мемлекеттік қызметін көрсету қағидаларын бекіту туралы №ҚР ДСМ-131/2020 бұйрығымен айқындалған.
Кәсіптік аурудың қызметтік міндеттерін орындаумен байланысын анықтау сараптамасының қағидалары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 21 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-301/2020, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ҚР ДСМ 2022 жылғы 11 наурыздағы № ҚР ДСМ-23, «Денсаулық сақтау субъектілерінің кәсіптік аурулардың және (немесе) уланудың, оның ішінде жұмыскердің өз еңбек (қызметтік) міндеттерін не жұмыс берушінің мүддесі үшін өз бастамасы бойынша өзге де әрекеттерді орындауына байланысты жұмыскерге зиянды өндірістік факторлардың әсер етуіне байланысты кәсіптік ауруларға және (немесе) улануға күдіктенудің барлық оқиғаларын олардың анықталған жері бойынша тіркеу тәртібін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-284/2020,Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласында тергеп-тексерулер жүргізу қағидаларын бекіту туралыҚазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2024 жылғы 29 тамыздағы № 69 бұйрықтарымен реттеледі.
Кәсіптік аурулар-кәсіптік аурулардың арнайы тізіміне енгізілген зиянды өндірістік факторлар болып табылатын аурулар. Кәсіби ауруларды әсер етуіне байланысты7топқа бөліп қарастырамыз: тыныс алу, қан жүйесі, жүйке жүйесі, гепатобилиарлық жүйе, бүйрек және зәр шығару жолдары басым зақымданған химиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар (интоксикация);өнеркәсіптік аэрозольдардың әсерінен туындаған аурулар; физикалық факторлардың әсерінен туындаған аурулар; жеке мүшелер мен жүйелердің шамадан тыс жүктелуіне және шамадан тыс жүктелуіне байланысты аурулар; биологиялық факторлардың әсерінен туындаған аурулар; аллергиялық аурулар; ісіктер.
Бірқатар елдерде қызметкердің өтемақы немесе жәрдемақы алуға құқығы бар кәсіби аурулардың тізімі бар. Мұндай тізімге енгізілмеген аурулар үшін өтемақы қарастырылмаған. Сондықтан, ресми тізімге енгізілмеген кәсіптік ауруларды сипаттау үшін "кәсіби түрде анықталған аурулар"термині қолданылады. Көптеген елдердің заңнамасында белгілі бір ауру жұмысшының жұмыс ортасында болуына байланысты, ал жұмыс берушінің немесе сақтандырушының міндеті аурудың басқа себеппен пайда болғанын дәлелдеу деген болжам бар.
Медициналық қарап-тексеру жүргізу нәтижесімен әрбір жұмысшының денсаулық жағдайына байланысты басқа жұмысқа ауыстыру, стационарлық және санаторийлік-курорттық емдеу, емдеу-профилактикалық тамақтану, динамикалық бақылау тағайындалады.
Кәсіптік аурулардың алдын алуда жеке қорғаныш құралдарын пайдалану маңызды орын алады. Жеке қорғаныш құралдарына мыналар жатады: арнайы киім, аяқ киім, көзілдірік, құлаққап, қорғаныс қолғаптары, респираторлар және газ маскалары. Кәсіптік аурулардың алдын алуда қажетті сауықтыру және емдеу шараларын жүргізе отырып, міндетті алдын-ала және мерзімді медициналық тексерулердің маңызы зор, ерте анықтау болып табылады.
Атырау облысында соңғы 5 жылда кәсіби аурулар тіркелмеді. Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздейік, ағайын!
Искакова А.С
Атырау облысының санитариялық – эпидемиологиялық
бақылау департаменті басшысының орынбасары
