Нитраттар-өсімдіктердің өсуін тездететін заттар. Өнеркәсіпте, әсіресе ауыл шаруашылығында көп қолданылатын азот қышқылының тұздары. Жаңа еккен өсімдіктер тез өнім беру үшін азоттық тыңайтқыштарды өте көп қолданады. Егер тыңайтқыштар тым көп мөлшерде қолданылса, онда өсімдіктерде нитраттардың деңгейі нормадан едәуір асып кетуі мүмкін ,бұл өз кезегінде ағзаның улану қаупін тудырады.
Нитраттармен улану — бұл организмге азот және азот қышқылдарының тұздары түскен кезде пайда болатын белгілер кешені. Көбінесе жеңіл және орташа интоксикация дамиды, бірақ ауыр жағдай өлімге әкелуі мүмкін. Сондықтан нитраттармен улану белгілерін және ересектер мен балаларды емдеуді білу маңызды.
Нитраттар мен нитриттермен уланудың жиі кездесетін тағамдардың тізімі келесідей: жылыжай қияры, көкөніс, салаттар, қарбыз және қауын, қызылша, сәбіз, картоп. Көптеген адамдар ,әсіресе балалар ерте піскен қарбыздармен уланатынын атап өту керек. Өйткені қарбызды ерте кезеңде «химиясыз» өсіру өте қиын.
Өзін нашар сезіну түрінде ағзадағы алғашқы «белгілер» нитраттар ағзаға енгеннен кейін 2-6 сағаттан кейін байқалады. Әр пациенттің ауру белгілерінің дәрежесі әртүрлі. Сонымен қатар, олардың ауырлығы қабылданған нитраттардың дозасына, ішектің қорғаныс микрофлорасының күйіне және жеке сезімталдыққа байланысты болады. Көп жағдайда нитраттармен улану кезінде: жүрек айну, құсу, диарея (шоколадты реңді қанмен), көздің ақтығының сарғаюы, еріннің, шырышты қабаттардың, тырнақтың көкшілдігі, оң жақ қабырға астының ауырсынуы (бауыр аймағында), қысымның төмендеуі, бас айналу, әлсіздік, сылбырлық, ұйқышылдық, температураның жоғарылауы, үйлестірудің бұзылуы, бас ауруы, құлақтарда шу, цианоз, тахикардия, ентігу, есін жоғалту, құрысулар (сирек жағдайларда).
Нитраттармен уланудың алдын алу үшін ұсынылады:
- «маусымдық емес» жемістер, жидектер мен көкөністерді сатып алудан бас тарту;
- өсімдік тағамдарын жемес бұрын мұқият жуыңыз, сулаңыз, қайнатыңыз;
- тамыр жемістілердің қабығынан тазартыңыз, сабағын кесіңіз, қырыққабаттың өзегін алыңыз, өйткені өсімдіктердің бұл бөліктерінде нитраттардың көп мөлшерін болады;
- қауын мен қарбызда қабықтың жанында аз мөлшерде мәйегін қалдырыңыз, оны соңына дейін жеуге болмайды;
- көкөністермен бірге рационға С витаминінің жеткілікті мөлшерін қосыңыз;
- егер топыраққа азоты бар тыңайтқыштарды қолдана отырып, көкөніс өз бақшаңызда өсірілсе, өндірушінің нұсқауларымен танысып оны орындау қажет. Көкөністер мен шөптерді суға шаю да улану қаупін азайтады.
Қазақта «ауру-астан» деген сөз бар. Яғни деннің сау болуы үшін дұрыс тамақтан білу маңызды.
Исатай аудандық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы Б. Картмаганбетова
