Оқиғалар тармағы...
Биыл сонау 1941 жылы фашистік Германияның Кеңес Одағының жеріне басып кіруімен бастау алып, 1418 күн мен түнге созылған сұрапыл соғыстың аяқталғанына 80 жыл толады.
Тарихи деректерге көз жүгіртсек, 1941 жылы 22 маусым күні таңғы сағат 4:00 шамасында неміс-фашист басқыншылары КСРО-ға соғыс жарияламастан басып кірді.
Түнгі сағат 3:30-да жаудың авиациясы Беларусьтың Брест, Гродно, Барановичи, Кобрин және тағы басқа қалаларына соққы жасады. Бірнеше минуттан кейін неміс ұшақтары Украинаға бомба тастай бастады. Соның ішінде Киев қаласы да бар. Артынан Балтық жағалауы елдеріне шабуыл жасалды.
Таңғы сағат 4:30-да Кремльде өткен саяси бюро мүшелерінің кеңесінде Сталин шекарадағы жағдайды Германия тарапынан жасалған араңдатушылық әрекет деп санайтынын айтты.
Жарты сағаттан кейін ғана Германияның КСРО-дағы елшісі, Шуленбург халық комиссары Молотовқа "Германия сыртқы істер министрлігінің Кеңес үкіметіне арналған нотасын" тапсырды. Осы құжатта Германияның КСРО-ны Еуропаның шығыс шекарасындағы үлкен қауіп ретінде қарастыратыны, сол себепті Гитлердің бұл қауіп-қатерді жоюға бұйрық бергені туралы жазылды.
Таңғы сағат бестің кезінде бас қолбасшы Иосиф Сталинге неміс жаяу әскерінің Батыс және Балтық жағалауына қарай шыққаны туралы хабар берілді. Шамамен осы уақытта фашистердің артиллериясы Брест қамалына оқ жаудырды.
1941 жылы 22 маусымда түске қарай сыртқы істер халық комиссары Вячеслав Молотов радио арқылы Ұлы Отан соғысының басталғанын мәлімдеді. Соғыс оты тұтанғаннан бастап, қазақстандықтар азаттық үшін майданға аттанып, кеуделерін оққа тосты. Олар Отанды жаудан қорғау үшін жанын аяп қалған жоқ.
Қысқа ғұмырындағы Ұлы ерлік...
Ресми мәліметтерге сүйенсек, сұм соғысқа Қазақстаннан 1 млн 200 мыңнан астам адам аттанған. Оның 2427 адамы Мақат ауданынан шақыртылған. Олардың өлшеусіз еңбектері мен есімдері қаншама жылдар өтсе де ұрпақ жадында мәңгі сақталмақ. Осындай Отан үшін от кешкен майдангерлеріміздің бірі - Мұса Баймұханов.
Мұса Баймұханов - 1910 жылы Қызылқоға ауданына қарасты Қарабау ауылында қарапайым мұнайшы отбасында дүниеге келді. Ол 15 жасынан бастап Доссор мұнай кәсіпшілігінде бұрғышы болып еңбекке араласады.
Алматы тау-кен металлургия институты жанындағы жұмысшы факультетіне оқуға түсті. Оқуды аяқтаған соң 1932 жылы Гурьев облыстық прокуратурасында аға хатшы, одан кейін Гурьев қалалық прокуратурасында жұмыс жасаған. 1935-1941 жылдары Сағыз кәсіпшілігінде мұнай өндіру операторы болып қызмет атқарды.
Ол кейіннен Ұлы Отан соғысының басталған шағында Доссордағы әскери комиссариатқа арыз беріп, өз еркімен майданға аттанған. 1941 жылы Қызыл армия қатарына шақырылып, офицерлер даярлайтын Татарстан Республикасының Елабуга қаласындағы әскери-саяси училищесін бітірген.
Иә, Ұлы Отан соғысы адамзат тарихындағы ең зұлмат кезеңдердің бірі болды. Соғыс жылдары Қазақстаннан 1 миллион 200 мың адам майданға шақырылды. Майдан даласынан 394 мың боздақ туған жердің топырағына оралмады.
Ресми мәліметтерге сәйкес, соғыс жылдары Қазақстан жерінде 14 атқыштар дивизиясы, 4 ұлттық атты әскер дивизиясы, 6 атқыштар бригадасы мен 50-ге жуық әртүрлі полк және батальондар құрылып, майданға аттанады.
Кейіннен 96 638 мың қазақстандық жауынгер жанқиярлық ерлігі мен батырлығы үшін бірнеше дүркін орден және медальдармен марапатталды.
Б.Асхатқызы
