Оқырманның жасына, әлеуметтік ерекшелігіне қарамастан, Фариза апаның жырлары баршаның жүрегінен орын алатындай еді. Сонымен қатар, апамыз өлеңдерін ұлттық құндылықтарымыздың негізі болып табылатын туған жер, ауыл өмірі, отбасының ұйытқысы – қазақтың шаңырағы, ананың әлдиі, қыр қазағының өмірі және адамзат өмірінің түрлі иірімдеріне де арнап, ұлтымыздың ұрпақ тәрбиесіндегі ізгі ұстанымдары туралы да қалам тербеген.
Мысалы, мына бір «Қыр қазағының қартайғандағы сөзі» деген өлеңінде қыр қазағының бітім болмысын, ұрпаққа берер ұлттық тәрбиесін, қазақтың сайын даладағы еркіндігін былайша көрсетеді:
Біз далада өскенбіз
арғымақ аттың жалынан тартып
мінуді жастай армандап,
(жаяулап кешкен тіршілік құрысын
таңдайың кеуіп, тал қармап!),
сонан соң біздер ойқастаушы едік
күміспен күптеп тұрманды,
көрінуші еді түк еместей боп
дүниедегі қалған бақ.
Тарпаң тұлпардың тұяғымен тіліп
бозала таңның көрпесін
шыққанда, шіркін, әлем дегенің
табынып бізге, таңданды-ақ!
Бозбала болдық.
Құр асауларға құрық салғанда дірдектеп тұрған шақтар-ай!
Қызыл түлкіге қыран салмаушы ек баптамай.
Ата-бабаның аруағына тілін тигізгендерді
тынбадық, тәубаға келтіріп таптамай!
Ақсақалдардың алдында ғана кішілігімізді көргенде,
таңданған еді жат талай…
Фариза апа қазақ халқының, өзі секілді әріптестерінің, өлеңсүйер жастардың да сағынып көрісетін, қиналғанда мұңын шағып сырласатын қадірлісі болғандығы туралы қазақтың ақиық ақыны Мұқағали Мұқатаев ағамыздың мына бір өлеңі көптің көкейіндегісін дөп басқандай:
Фариза, Фаризажан, Фариза қыз!
Өмірде ақындардың бәрі жалғыз.
Шыдай-шыдай ақыры жалығармыз,
Бірімізден-біріміз арылармыз.
Біздерді де іздейтін жан болса егер,
Шаң басқан архивтерден табылармыз.
Сен мені білесің бе, білесің бе?
Жаралмаған жан екем күресуге.
Жылай жүріп, өтірік күлесің де.
Жүресің де қоясың, жүресің де.
Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып
Тастағысы келеді күресінге,
Фаризажан, сен соны білесің бе?..
Өлеңді жансерігіне айналдырған жан
Фариза Оңғарсынова атыраулық жерлестерінің қымбаттысы да қадірлісі болғаны баршаға аян. Апамыз Атырауға келген кезде үнемі болмағанмен, көрісіп, кездесіп тұратынбыз. Кезекті бір келгенінде: «Бақыт, келген сайынғы үнемі ресми кездесулерден шаршап кеттім. Келесі келгенде өзіміз қыздар болып, әңгімемізді айтып отырайықшы. Кімдерді қосу керек екенін өзім айтамын», — деп еді. Бірақ, тағдыр ол кездесуді бізге бұйыртпады. Алаш жұрты қазақтың біртуар қызы, ақын, халық жазушысын ақтық сапарға 2014 жылдың 23 қаңтарында шығарып салды.
Фариза апаның артына қалдырған мол мұрасы – тек сыршыл да жүрекке жылы өлеңдері ғана емес, қазақ қызына тән өрлік, ерлік, батылдық, мейірімділік, нәзіктік пен кеңпейілділік секілді көптеген қасиеттер тоғысқан тұтас бейнесі болып табылады. Оның өлеңдері ел мен жер, адалдық пен шыншылдық, достық пен махаббат, қыздар мен әйелдер және тағы басқа өмір иірімдерінің түрлерін табуға болатын жол көрсеткіш секілді еді. Оның өлеңді қиналғанда сүйенетін, қуанғанда шаттанатын, мұңын бөлісетін өзінің жансерігіне айналдырған ерекше жаратылған жан екенін мына өлеңінен байқауға болады:
«Дара күндерімнің,
нала түндерімнің
серігі болғаның үшін,
сенімі болғаның үшін
мен сені аялаймын.
Біреудің пасықтығынан,
біреудің жасып мұңынан,
жүрегім сыздаған кезде,
жаным мұздаған кезде
мен сені саялаймын,-дей келе «Өлең, мен сені аялап өтем!» дейді.
Фариза ақын тірі болғанда осы жылы халқы 85 жасқа толғанын тойлап, небір әдемі кездесулер, жыр мерекелері өтіп, апамыз халқының қошеметіне бөленіп отырар еді. Алайда, тағдырдың ісіне амал бар ма?..
Фариза апамыздың есімі мен өршіл өлеңдері халқының жүрегінде ұзақ сақталары сөзсіз. Соңында өзіміз жастайымыздан жаттап өскен өлеңдері, апаны сағынып еске алатын бауырлары мен халқы қалды.
Бақыт БАРСАЙ,
педагогика ғылымдарының докторы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің профессоры
